Ipu

Tala i aia tatau a tagata

O aia tatau a tagata o se tasi lea o mataupu sili ona taua e tatau ona tatou mafaufau i ai io tatou olaga. I le talafaasolopito atoa, sa tau tagata e faamautuina a latou aia tatau ma saolotoga, ma i aso nei, o se mataupu sili ona lata mai ma taua i le lalolagi atoa. O aia tatau a tagata, o aia tatau ia, e aloaia e le tulafono ma e tatau ona faʻaaloalogia e tagata uma.

O se tasi o aia tatau a tagata soifua le aia i le ola. O le aiā tatau lea a tagata ta'ito'atasi uma ina ia puipuia mai le fa'aleagaina o le tino po'o le amio, ia tausia ma le mamalu ma fa'aalia lona manatu sa'oloto. O lenei aia tatau e fa'amaonia e le tele o feagaiga fa'ava-o-malo ma ua manatu o se tasi o aia tatau a tagata soifua.

O le isi aia tatau faavae le aia i le saolotoga ma le tutusa. E fa'asino i le aia tatau e sa'oloto ai ae aua le fa'ailoga tagata i luga o le fa'avae, ituaiga, lotu, itupa po'o so'o se isi lava mafua'aga. O le aia i le saolotoga ma le tutusa e tatau ona puipuia e tulafono ma faʻalapotopotoga a le setete, ae faʻapea foʻi ma sosaiete lautele.

E lē gata i lea, aia tatau a tagata e aofia ai foi le aia tatau i aoaoga ma le atinaeina o le tagata lava ia. O le aia tatau a tagata ta'ito'atasi le maua o le avanoa i a'oa'oga lelei ma fa'atupuina o latou tomai ma taleni. E taua a’oa’oga ina ia atiina a’e o ni tagata ta’ito’atasi ma ia maua se lumana’i lelei.

O le itu taua muamua o aia tatau a tagata o le tulaga lautele. O lona uiga o nei aia tatau e fa'atatau i tagata uma, tusa lava po'o le a le lanu, itupa, tapuaiga, tagatanuu po'o so'o se isi lava ta'iala. E i ai i tagata ta'ito'atasi le aia tatau i se olaga mamalu, sa'olotoga ma le fa'aaloalo i lona mamalu fa'aletagata. O le mea moni e faapea o aia tatau a tagata lautele e aloaia i le lalolagi atoa e ala i le Tautinoga Lautele o Aia Tatau a Tagata na taliaina e Malo Aufaatasi i le 1948.

O le isi itu taua o aia tatau a tagata o le le mavaevae ma le felagolagomai. O lona uiga e tutusa uma le taua o aia tatau a tagata ma e le mafai e se tasi ona talanoa i le tasi aia e aunoa ma le iloiloina o isi aia tatau. Mo se faʻataʻitaʻiga, o le aia tatau i aʻoaʻoga e tutusa le taua ma le aia i le soifua maloloina poʻo le aia e galue ai. I le taimi lava e tasi, o le solia o le tasi aia e ono aafia ai isi aia tatau. Mo se fa'ata'ita'iga, o le leai o se aia tatau i le sa'olotoga e ono a'afia ai le aia tatau i le ola po'o le aia tatau i se faamasinoga tonu.

Ma le mea mulimuli, o le isi itu taua o aia tatau a tagata e le mafai ona aveesea. O lona uiga e le mafai ona ave pe aveese mai tagata i lalo o soʻo se tulaga. O aia tatau a tagata e faʻamaonia e le tulafono ma e tatau ona faʻaaloalogia e pulega, tusa lava po o le a le tulaga poʻo soʻo se isi itu. Pe a solia aia tatau a tagata, e taua le faamasinoina oi latou e nafa ma ia mautinoa e le toe tupu ia faiga i le lumanaʻi.

I le faaiuga, o aia tatau a tagata e taua tele mo se sosaiete saoloto ma faatemokalasi. E tatau ona puipuia ma faaaloalogia e tagata uma, ma e tatau ona faasalaina a latou solitulafono. Ma le mea mulimuli, e tatau ona tatou manatua o i tatou uma o tagata ma e tatau ona faia e le tasi le isi i le faaaloalo ma le malamalama, e tusa lava po o a a tatou aganuu po o isi eseesega.

E uiga i le tagata ma ana aia tatau

O aia tatau a tagata o lo'o fa'atatau i aia tatau a tagata ta'ito'atasi, tusa lava po'o le a le lanu, lotu, itupa, tagatanuu po'o so'o se isi lava fa'ailoga o le eseesega. O nei aia tatau ua aloaia ma puipuia faavaomalo e ala i feagaiga eseese, feagaiga ma tautinoga.

O le taʻutinoga faavaomalo muamua na amanaʻia ai aia tatau a tagata o le Tautinoga Lautele o Aia Tatau a Tagata, na talia e le Fono Tele a Malo Aufaatasi ia Tesema 10, 1948. O lenei taʻutinoga e amanaʻia ai aia tatau e pei o le aia tatau i le ola, le aia i le saolotoga ma le saogalemu, le aia tatau e tutusa i luma o le tulafono, aia tatau i galuega ma se tulaga lelei o le soifuaga, aia tatau i aoaoga ma le tele o isi mea.

I le faaopoopo atu i le Tautinoga Lautele o Aia Tatau a Tagata, o loʻo i ai isi feagaiga faʻavaomalo ma feagaiga e puipuia ma faʻamalosia aiā tatau a tagata, e pei o le European Convention on Human Rights ma le International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination.

I le tulaga faaleatunuu, o le tele o atunuu ua latou faaaogaina Faavae e aloaia ma puipuia ai aia tatau a tagata. E le gata i lea, i le tele o atunuu o loʻo i ai faʻalapotopotoga ma faʻalapotopotoga faʻapitoa i le puipuiga ma le faʻalauiloaina o aia tatau a tagata, e pei o le National Commission for Human Rights.

E taua le maitauina o aia tatau a tagata e le gata o se mataupu faaletulafono pe faʻapolokiki, ae o se mataupu tau amio. Latou te faʻavae i luga o le manatu o tagata uma e iai le taua ma le mamalu, ma o nei tulaga taua e tatau ona faʻaaloalogia ma puipuia.

Faitau  Tautotogo i lo'u nuu - Essay, Report, Composition

O le saogalemu ma le puipuiga o aia tatau a tagata o mataupu ia o popolega i le lalolagi ma ose popolega faifaipea mo faalapotopotoga faava o malo e pei o Malo Aufaatasi ma isi faalapotopotoga faaitulagi ma le atunuu. O se tasi o ausiaga sili ona taua o aia tatau a tagata o le Tautinoga Lautele o Aia Tatau a Tagata, na taliaina e le Fono Tele a Malo Aufaatasi ia Tesema 10, 1948. O loʻo faʻamatalaina ai aia tatau a tagata soifua uma, e tusa lava po o le a le ituaiga, tagatanuu, lotu, itupa poʻo isi tulaga.

O aia tatau a tagata e lautele ma e aofia ai le aia tatau i le ola, saolotoga ma le saogalemu, aia tatau i le tutusa i luma o le tulafono, saolotoga e faʻaalia ai, mafutaga ma faʻapotopotoga, aia tatau e galue ai, aʻoaʻoga, aganuu ma le soifua maloloina. O nei aia tatau e tatau ona faʻaaloalogia ma puipuia e pulega, ma e iai i tagata taʻitoʻatasi le aia tatau e saili ai le amiotonu ma le puipuiga pe a solia.

E ui i le alualu i luma i le puipuia ma le faalauiloaina o aia tatau a tagata, o loo solia pea i le tele o vaega o le lalolagi. O le fa'aleagaina o aia tatau a tagata e mafai ona maua i le fa'ailoga tagata, sauaga fa'asaga i tama'ita'i ma tamaiti, sauaina, taofia fa'asolitulafono pe fa'asa'oloto, ma fa'atapula'aina o le sa'olotoga e fa'aalia ma fa'atasi.

O lea, e taua le tumau ma le mataala ma fa'alauiloa aia tatau a tagata i lo tatou olaga i aso faisoo. E tofu i tatou ma le matafaioi e fai i le puipuia ma le faalauiloaina o nei aia tatau e ala i le galulue faatasi, faalauiloa ma aoaoga. O aia tatau a tagata e le tatau ona avea na'o ta'ita'i fa'apolokiki ma fa'alapotopotoga fa'ava-o-malo, ae tatau ona avea ma popolega o le sosaiete atoa.

I le faaiuga, o aia tatau a tagata e taua mo le puipuiga o le mamalu ma le saolotoga o tagata taitoatasi. E taua le amana'ia ma fa'alauiloa nei aia tatau i le atunu'u ma fa'ava-o-malo ina ia mafai e tagata uma ona nonofo i se si'osi'omaga saogalemu ma fa'aaloalo i a latou aia tatau.

Tala i aia tatau a tagata

I le avea ai ma tagata, e iai a tatou aiā tatau tatou te faatāuaina ma talisapaia tele. O nei aia tatau e fa'amautinoa ai lo tatou sa'olotoga ma le tutusa, ae fa'apea fo'i le puipuiga mai le fa'ailoga tagata ma sauaga. Latou te faatagaina foi i tatou e ola i se olaga mamalu ma iloa o tatou gafatia i se auala saogalemu ma le le faatapulaaina. I lenei tala, o le a ou suʻesuʻeina le taua o aia tatau a tagata ma pe faʻafefea ona mafai ai ona tatou ola i olaga moni o tagata.

O le mafuaaga muamua ma le sili ona taua e taua ai aia tatau a tagata o le latou mautinoa lea o lo tatou saolotoga. O aia tatau e mafai ai ona tatou fa'aalia sa'oloto o tatou manatu ma manatu, fa'aaoga lo tatou talitonuga fa'alelotu po'o talitonuga fa'apolokiki, filifili ma fa'atino la tatou galuega e mana'omia, ma fa'aipoipo i ai tatou te manana'o ai. A aunoa ma nei aia tatau, e le mafai ona tatou atiina ae o tatou tagata taitoatasi pe avea ma tagata tatou te mananao e avea ai. O a tatou aia tatau e mafai ai ona tatou faʻamatalaina i tatou lava ma faʻaalia i tatou lava i le lalolagi o siomia ai i tatou.

O aia tatau a tagata e fa'amautinoaina le tutusa mo tagata uma, tusa lava po'o le a le ituaiga, itupa, fa'afeusuaiga po'o lotu. O aia tatau e puipuia ai i tatou mai le faʻailoga tagata ma faʻatagaina i tatou e maua avanoa tutusa e pei o isi tagata. O nei aia tatau e mafai ai ona tausia i tatou ma le mamalu ma le faʻaaloalo ae le o le noatia i tulaga faʻapitoa e pei o tulaga faʻaagafesootai poʻo le maualuga o tupe maua. O le mea lea, e tutusa tagata uma ma e tatau ona faia faʻapea.

O le isi itu taua o aia tatau a tagata o le puipuia lea o i tatou mai sauaga ma sauaga a isi tagata poo le malo. O aia tatau e puipuia ai i tatou mai le saisaitia o le taofia, sauaga, fa'asalaga fa'asala po'o isi ituaiga o sauaga. O nei aia tatau e taua e puipuia ai le saolotoga ma le saogalemu o le tagata ma puipuia ai le sauaina ma le faʻaaogaina o soʻo se ituaiga.

I le faaiuga, o aia tatau a tagata e taua i le ola ai i se olaga faʻaletagata ma le atinaʻeina o tatou tagata taʻitoʻatasi ma gafatia. O nei aia tatau e mafai ai ona tatou saoloto ma tutusa ma ola i se sosaiete e puipuia le saogalemu ma le soifua manuia o tagata uma. E taua lo tatou manatua pea le taua o aia tatau a tagata ma galulue faatasi e puipuia ma faamalosia, mo i tatou lava ma mo tupulaga o le lumanai.

Tuua se faamatalaga.