Essay on respect for kaumatua

 

Ko te whakah I roto i te ao e haapeapea nei te feia apî i to ratou iho oraraa e to ratou mau mana‘o haapeapea, e pinepine tatou i te mo‘ehia i te mau taata paari o tei para i te e‘a no tatou e i tauturu ia tatou ia tae i to tatou huru i teie mahana. He mea nui ki te whakaatu i te whakaute me te mihi ki enei kaumatua me te ako mai i o raatau oranga.

Ko te mea nui tuatahi o te whakaute i nga kaumatua ko te mohio ki to ratou uaratanga hei tangata. He uara to ia tangata, ahakoa te pakeke, te ira tangata, te iwi, me etahi atu take o waho. Ko nga kaumātua ehara i te hunga kaumātua noa kua roa e ora ana; he tangata kua kohia e ratou te matauranga me te mohio, kua whai waahi ki te hapori me te tika kia whakaute.

Tuarua, he mea nui te whakaute ki nga kaumatua na te mea he mahi nui enei tangata i roto i to tatou hitori. Ko te nuinga o ratou i ora i nga wa o nga huihuinga nui o mua me te tuku patunga tapu kia pai ake ai te oranga. He mea nui ki te whakaatu i te whakaute me te mihi ki enei tangata na te mea i whai waahi nui ratou ki te hanga i te hapori e noho nei tatou i enei ra.

A toru, e nehenehe te faaturaraa i te mau matahiapo e haapii mai e rave rahi haapiiraa faufaa no nia i te oraraa. He maha nga wheako kua pahemo e nga kaumatua me te ako i nga mea maha i roto i to ratau oranga. Ka taea e ratou te tuku tohutohu me te mohio kaore e taea e tatou te tiki mai i nga pukapuka me etahi atu puna. Na roto i te faaturaraa i te mau matahiapo e te faarooraa i ta ratou mau aamu, e nehenehe tatou e haapii e rave rahi mau haapiiraa faufaa e e tupu ai tatou ei taata.

He nui te korero mo te whakaute mo nga kaumatua, na te mea he kaupapa nui tenei mo to tatou hapori, mo tatou takitahi. Ehara i te mea ko te ahua o to tatou ahua ki te hunga kaumātua anake, engari ko te ahua o ta tatou mahi ki a ratou, i te taumata o te hapori, whanui. I muri iho, e vauvau vau e toru mana‘o o te faaite i te faufaaraa ia faatura i te mau matahiapo.

Tuawha, ko te whakaute i nga kaumatua he mahi mihi ki te hunga nana tatou i hanga i tenei ra. Ko o matou kaumatua nga tangata nana matou i whakatipu, i whakaako i nga mea maha e mohio ana matou inaianei, i awhina i a matou kia eke ki te waahi kei reira matou i tenei ra. E tika ana kia whakaute me to tatou mihi, mo nga mea katoa i mahia e ratou mo tatou.

Tuarima, he mea nui te whakaute ki nga kaumatua na te mea ko ratou te hunga ka tuku i nga tikanga me nga tikanga o to tatou iwi. Ko nga kaumātua te hunga e pupuri ana i nga matauranga me nga wheako kua kohia e ratou i roto i to ratau oranga me te tuku atu ki te hunga e noho tata ana. He mea nui enei matauranga me enei wheako ki te pupuri i to tatou tikanga me to tatou tuakiri hei iwi.

Tuaono, he mea nui te whakaute ki nga kaumatua na te mea ka awhina i a tatou ki te ako i nga tikanga penei i te aroha me te aroha. I te wa e whakaute ana tatou ki nga kaumatua, ka ako tatou ki te tuu i a tatou ano ki roto i o raatau turanga me te mohio ki o raatau wero me o raatau hiahia. Ka awhina tenei i a tatou ki te whakawhanake i nga pukenga penei i te aroha me te aroha, ka tino awhina i a tatou hononga ki te hunga huri noa i a tatou me te hapori whanui.

ÎHei whakamutunga, he mea nui te whakaute mo nga kaumatua, me te tika kia whakatinanahia. Ma te whakaatu i te whakaute me te mihi ki enei tangata, ka kaha ake te mohio ki te uara o nga tangata katoa me te ako i nga akoranga maha mo te oranga. He mea nui kia maumahara he tau noa te pakeke me te hunga pakeke e tika ana kia whakautehia tatou, ahakoa he aha o raatau ahuatanga.

Ka kiia ko "Whakaute mo nga Kaumatua"

Whakataki:
He uara nui te whakaute mo nga kaumatua i roto i nga hapori katoa, tae atu ki to tatou ao hou. E kiia ana ko nga kaumatua te puna o te mohio me te mohiotanga, a, ko te whakaute ki a ratou ko te ahua o te whakanui i to raatau mahi ki te hapori. I roto i tenei pepa, ka korerohia e au te hiranga o te whakaute i nga kaumatua, nga take i whai tikanga ai tenei uara me te pehea e taea ai te ngaki i roto i nga taiohi.

Whanaketanga:
Ko tetahi take nui he mea nui te whakaute ki nga kaumatua ko te hono ki o raatau mahi i roto i te hapori. E tumu faufaa te mau matahiapo no te paari e te ite, e na roto i te faaturaraa ia ratou, e fana‘o te mau taurearea i teie mau huru maitatai. I tua atu, he hunga whakaraerae i te taha hapori, ohaoha me te hauora. Ma te whakaute i a raatau ka puta mai te tikanga me te whakanui i roto i o raatau oranga.

Ko tetahi atu hiranga o te whakaute ki nga kaumatua e pa ana ki te tuku tikanga. Ko te whakaute mo nga kaumatua he ahua whakatauira whanonga mo nga reanga rangatahi ka taea te pupuri i nga uara me nga tikanga whakahirahira i roto i te hapori. Waihoki, ko tenei uara he momo ako mo te whakaute me te aroha ki nga tangata whai matea motuhake.

Hei whakatipu i te whakaute mo nga kaumatua, me ako nga taiohi me te mohio ki te hiranga o tenei uara. I tua atu, ka taea e ratou te whai waahi ki nga momo mahi i roto i te hapori, penei i te mahi tuuao ki nga whare matua, ki te noho tahi me nga kaumatua i roto i te whanau, i te takiwa ranei. Ka taea e enei mahi te ako i te ngakau aroha me te whakanui ake i te whakaute mo nga kaumatua.

Te whakaute i roto i te hapori hou:
I roto i to tatou ao hou, ko te whakaute mo nga kaumatua kua iti ake te uara. He maha nga taiohi e whakapau ana i o ratau wa ki a raatau taputapu, ka whakahoa mariko me te wareware i nga tohutohu me nga wheako o te hunga pakeke ake i a raatau. He mate nui tenei ki te hapori i te mea he maha nga mea hei ako me te tuku a nga kaumatua. Na roto i te faaturaraa ia ratou e te faarooraa ia ratou, e nehenehe tatou e haapii e nafea ia haere i roto i te oraraa e ia ape i te mau hape e rave rahi o ta tatou paha e rave.

Ko te whakaute mo nga kaumatua me whakatenatena me te whakatipu mai i te tamarikitanga. Ko o tatou matua me o tatou kuia he tino tauira mo tatou, me whakaatu te whakaute me te maioha ki a ratou. I roto i nga ahurea maha, ka whakaarohia he mahi nui nga kaumatua i roto i te hapori, ka whakautehia, ka whakanuia hoki mo o raatau wheako me o raatau mohio. Ma te whakaute i nga kaumatua, ka tipu a tatou tamariki me te uara nui hei awhina i a ratou ki te whakawhanake hei pakeke whai mana me te mohio.

Te whakaute hei uara:
Ko te whakaute mo nga kaumatua ehara i te mea he uara morare, engari he kawenga hapori. I roto i te maha o nga hapori, kei te hiahia nga kaumatua ki te tautoko me te manaaki, a ko matou, ko nga mema o tenei hapori, kei a matou te kawenga ki te whakarato i tenei tautoko me te manaaki. Ma te whakaute i o tatou kaumatua me te tuku tautoko me te awhina, ka taea e tatou te hanga i tetahi hapori kaha ake me te pai ake mo te heke mai.

Whakamutunga:
Hei whakamutunga, ko te whakaute ki nga kaumatua he uara nui e tika ana kia ngana ki waenga i nga taiohi. Ma te whakaute i nga kaumatua, ka whai hua nga taiohi mai i o raatau mohio me o raatau wheako me te awhina ki te pupuri i nga uara me nga tikanga nui i roto i te hapori. Ko te ako me te whai waahi ki nga mahi a te hapori he huarahi whai hua hei whakanui i te whakaute mo nga kaumatua.

Tuhinga i tapaina "Ko te Kaumātua e tika ana kia whakautehia"

Ko te kupu "whakaute" he maha nga wa e pa ana ki nga uara penei i te pono, te pono me te whakawhirinaki. Engari ko te whakaute mo nga kaumatua ka warewarehia i roto i to taatau hapori. Heoi ano, he maha nga mea hei tuku i enei tangata mohio me te mohio, me te whakaute me te maioha. I roto i tenei tuhinga roa, ka tirotirohia e tatou te hiranga o te whakaute i nga kaumatua me te pehea e pai ake ai to tatou oranga.

Ko te whakaute ki nga kaumatua tetahi waahanga nui o to tatou tikanga me te tikanga morare. He roa ake te noho o enei tangata i a tatou, a, he maha nga mea ka taea e tatou te panui i roto i nga pukapuka anake. He hunga whakaaro nui ratou, he mohio, he maha nga mea hei tuku mo to taatau hapori. Ko te whakaute mo ratou me noho maori, kaua e whakawhäitihia ki te mahi atawhai engari me waiho hei whakaaro whanui.

I roto i te totaiete o teie nei tau, e pinepine te feia ruhiruhia i te tâu‘a orehia aore ra i te hamani-ino-hia. I te nuinga o nga wa, ka kitea he taumahatanga enei tangata, ka warewarehia e te rangatahi. Ko tenei ahua kino ehara i te mea whakaute anake, engari he mea tika. Inaha, e nehenehe te mau matahiapo e horoa e rave rahi mau haapiiraa no te oraraa e te paari o te ore e itehia i te tahi atu vahi. Ka taea e ratou te awhina ia tatou ki te ako me pehea te whakahaere i o tatou hononga me te whakawhanake i o tatou pukenga hapori.

Ko tetahi atu mea nui o te whakaute i nga kaumatua ko te hiahia o enei tangata ki te manaaki me te awhina. I roto i nga hapori tuku iho, ka kitea te whakaute mo nga kaumatua i roto i te manaakitanga me te maaharahara o o ratau whanau. I tenei wa, he maha nga wa ka tukuna atu te tiaki i nga kaumātua ki waho ki nga kaitiaki me nga whare tiaki. Ko tenei ahuatanga o waho ka arahi ki te wehe me te whakaheke i te tangata, ka ngaro nga hua o te whakaute mo nga kaumatua.

Hei whakamutunga, ko te whakaute ki nga kaumatua he tikanga e tika ana kia ngana ki roto i ia tangata mai i te tamarikitanga. He mea nui ki te mohio ki te mahi nui a enei tangata i roto i o tatou oranga me te whakaute e tika ana, ehara i te mea he tika, engari he maha nga mea ka taea e tatou te ako mai i o raatau oranga. Ka mutu, he mea nui kia mohio ko te whakaute ehara i te herenga, engari he whiringa whaiaro ka whai paanga pai ki o tatou hononga ki te hunga e noho tata ana ki a tatou me o tatou ake oranga. Ma te whakaute i nga kaumātua, ka taea e tatou te hanga i te hapori pai ake, te ngakau aroha, me te kotahitanga.