Edemede banyere obi ụtọ na mkpa ọ dị

 

Obi ụtọ bụ mmetụta siri ike ma sie ike ịkọwa. N'uche nke m, obi ụtọ bụ mmetụta nke afọ ojuju, afọ ojuju na afọ ojuju na-eme ka anyị nwee mmetụta dị mma banyere onwe anyị na ụwa gbara anyị gburugburu. Enwere ike ịchọta obi ụtọ na ihe ndị dị nta na ndị dị mfe na ndụ, dị ka ịmụmụ ọnụ ọchị, ịmakụ ma ọ bụ mkparịta ụka na-enye obi ụtọ, kamakwa na mmezu na ihe ịga nke ọma anyị na-enweta n'oge ndụ.

Nye ọtụtụ ndị mmadụ, obi ụtọ na-ejikọta na mmekọrịta ha na ndị mmadụ na ndụ ha, ma ọ bụ ndị enyi, ezinụlọ ma ọ bụ onye mmekọ ndụ. N'otu oge ahụ, ụfọdụ kwenyere na obi ụtọ metụtara ahụike na ahụike ha, ebe ndị ọzọ kwenyere na ọ metụtara ọrụ ọkachamara na ego ha nwetara.

N'agbanyeghị ihe anyị chere na obi ụtọ bụ, ọ dị mkpa ịchọ na ịzụlite ya na ndụ anyị kwa ụbọchị. Nke ahụ pụtara inwe ekele maka ihe niile anyị nwere na-achọ mgbe niile ka ọ ka mma, ịzụlite nkà anyị na imezu ebumnuche anyị. Ọ dị mkpa ka anyị na-emeghe ma nabata mgbanwe na ndụ anyị, mee mgbanwe na ha ma jiri ha mee ka onwe anyị dịkwuo mma.

Enwere ike ịkọwa obi ụtọ n'ọtụtụ ụzọ, mana ọ dị mkpa icheta na ọ nweghị nkọwa zuru ụwa ọnụ nke metụtara mmadụ niile. Maka ụfọdụ, enwere ike ịchọta obi ụtọ n'inweta ihe mgbaru ọsọ onwe onye na nke ọkachamara, maka ndị ọzọ na-ewepụta oge na ndị ha hụrụ n'anya, ebe ndị ọzọ, enwere ike ịhụ obi ụtọ na mmemme dị mfe dị ka ịgagharị n'ogige ntụrụndụ ma ọ bụ mkparịta ụka na onye òtù ọlụlụ. Enwere ike ịkọwa obi ụtọ dị ka mmetụta dị mma, mmetụta nke afọ ojuju na afọ ojuju, nke a pụrụ inweta site n'ụzọ dị iche iche.

Maka ọtụtụ ndị nọ n'afọ iri na ụma, enwere ike ịchọta obi ụtọ n'ịchọgharị na ịchọpụta mmasị na mmasị ọhụrụ. Mgbe anyị lekwasịrị anya n’ihe omume ndị na-enye anyị ọṅụ ma na-eme anyị obi ụtọ, anyị ga-enwekwu obi ụtọ. Ọ dị mkpa icheta na enwere ike ịchọta obi ụtọ na obere ihe nakwa na anyị aghaghị imeghe maka ahụmahụ ọhụrụ na dị iche iche. Enwere ike ịchọta obi ụtọ n'oge ọ bụla, a pụkwara ịchọta ya n'ọnọdụ dịgasị iche iche, n'ihi ya, ọ dị mkpa ka ị na-emeghe maka mgbanwe na ịnụ ụtọ ndụ kwa ụbọchị.

Obi ụtọ na-emetụtakwa mmekọrịta anyị na ndị gbara anyị gburugburu. Inwe netwọk nke mmekọrịta dị mma, dị ka ezinụlọ na ndị enyi, nwere ike itinye aka nke ukwuu n'inwe obi ụtọ anyị. Ọ dị mkpa ka anyị na mmekọrịta anyị na-adị mma na ka anyị na ndị gbara anyị gburugburu na-ekwurịta okwu. N'otu oge ahụ, ọ dị mkpa ijide n'aka na anyị na-ebute mkpa nke anyị ụzọ na ịchọta nguzozi n'etiti inyere onwe anyị aka na inyere ndị ọzọ aka.

N'ikpeazụ, obi ụtọ nwere ike ịbụ njem, ọ bụghị naanị ebe ị ga-aga. Ọ dị mkpa ka anyị na-ekpori ndụ n'oge ọ bụla nke ndụ anyị na ibi ndụ ugbu a kama ilekwasị anya n'ọdịnihu ma ọ bụ ihe gara aga. Site n'omume ziri ezi na obi mepere emepe, anyị nwere ike ịchọta obi ụtọ n'ebe ndị a na-atụghị anya ya ma webata ya na ndụ anyị na ndụ ndị gbara anyị gburugburu.

N'ikpeazụ, a pụrụ ịkọwa obi ụtọ n'ụzọ dị iche iche, ma otu n'ime ihe kachasị mkpa bụ na ọ bụ echiche nke onwe na nke onwe nke enweghị ike ịkọwa n'ozuzu ya. Onye ọ bụla nwere ike ịhụ obi ụtọ n'ihe dị iche iche na ahụmahụ ndụ pụrụ iche. Otú ọ dị, ọ dị mkpa ịchọ obi ụtọ na ihe ndị dị mfe ma jiri oge mara mma na ndụ anyị kpọrọ ihe. Ọ dịkwa mkpa ịmara na obi ụtọ abụghị ọnọdụ na-adịgide adịgide, kama ọ bụ usoro nke gụnyere mgbalị na ndidi. Ya mere, anyị nwere ike ịgbalị ịzụlite obi ụtọ ná ndụ anyị site n'ihe omume ndị na-ewetara anyị obi ụtọ, site na mmekọrịta dị mma anyị na ndị anyị hụrụ n'anya, na site n'ịzụlite echiche ziri ezi na ndụ. Obi ụtọ bụ onyinye dị oké ọnụ ahịa nke anyị ga-eji kpọrọ ihe ma na-azụlite kwa ụbọchị nke ndụ anyị.

 

Akuko "Gịnị bụ obi ụtọ"

I. Okwu mmalite
Añụrị bụ echiche nke nwere onwe na mgbagwoju anya nke masịrị ndị mmadụ n'oge niile yana ọtụtụ mpaghara nyochara ya, gụnyere nkà ihe ọmụma, nkà mmụta uche na mmekọrịta ọha na eze. Nkọwa nke obi ụtọ nwere ike ịdịgasị iche site na mmadụ gaa na onye, ​​omenala gaa na omenala, na oge ruo n'ọgbọ, ma ọ na-ezo aka n'ọnọdụ ọdịmma onwe onye, ​​afọ ojuju na afọ ojuju.

II. Akụkọ banyere echiche nke obi ụtọ
Na nkà ihe ọmụma, Aristotle bụ onye mbụ na-atụle echiche nke obi ụtọ na nhazi usoro. O kweere na obi ụtọ bụ ihe mgbaru ọsọ kasịnụ nke ndụ mmadụ, a pụkwara ime ya site n'ịghọta ikike zuru ezu nke mmadụ. N'oge Renaissance, echiche nke obi ụtọ jikọtara ya na echiche nke nchọpụta onwe onye na mmepe onwe onye, ​​​​na na narị afọ nke 18, Enlightenment kwalitere echiche na enwere ike nweta obi ụtọ site n'echiche na ihe ọmụma.

III. Echiche dị ugbu a na obi ụtọ
Ugbu a, nkà mmụta uche dị mma bụ otu n'ime ọzụzụ na-elekwasị anya na ọmụmụ nke obi ụtọ na ọdịmma. Ọ na-emesi ike na nkà na ihe onwunwe nke onwe onye, ​​​​dị ka nchekwube, ekele, ime ihe ike na nkwụsi ike, dị ka isi ihe na-enweta na ịnọgide na-enwe obi ụtọ. Nnyocha na-egosi na obi ụtọ nwere ike imetụta ihe ndị dị ka mmekọrịta mmadụ na ibe ya, ahụike, afọ ojuju ọrụ na ego, ma ọ dịghị otu usoro maka obi ụtọ.

IV. Obi ụtọ na Psychology na Philosophy
Obi ụtọ bụ isiokwu nwere mmasị dị ukwuu na nkà ihe ọmụma na nkà mmụta uche, na ịkọwa ya bụ ọrụ siri ike n'ihi na echiche a nwere ike ịpụta ihe dị iche iche maka onye ọ bụla. N’ozuzu, a pụrụ ịkọwa obi ụtọ dị ka ọnọdụ afọ ojuju, afọ ojuju, ma ọ bụ ihe ụtọ nke a pụrụ inweta n’ihi ahụmahụ ndị dị mma dị ka ịhụnanya, ịga nke ọma n’ọrụ, ihe omume ntụrụndụ, ma ọ bụ iwepụta oge n’etiti ndị enyi na ezinụlọ. Otú ọ dị, obi ụtọ nwekwara ike ịbụ ọnọdụ nke nguzozi n'ime, udo, nkwekọ na onwe ya na ndị ọzọ, nke a pụrụ ime site na omume ndị dị ka ntụgharị uche, yoga ma ọ bụ introspection.

Ọtụtụ ọmụmụ ihe gbasara mmụọ elerela ihe ndị na-eme ka mmadụ nwee obi ụtọ, nsonaazụ ya na-egosikwa na e nwere ọtụtụ njirimara na ọnọdụ ndị na-akwado mpụta nke steeti a. Ihe ndị a gụnyere mmekọrịta mmadụ na ibe ya, obi ụtọ na ọrụ afọ ofufo, ahụike anụ ahụ na nke uche, nnwere onwe na afọ ojuju na ọrụ na ndụ onwe onye, ​​na mmetụta nke njikọ na ihe buru ibu karịa onwe ya. Tụkwasị na nke ahụ, nchọpụta egosiwo na obi ụtọ nwere ike imetụta mkpụrụ ndụ ihe nketa, gburugburu ebe obibi na ọkwa agụmakwụkwọ.

E wezụga nleba anya n'echiche ndị a, ọ dị mkpa imesi ike na obi ụtọ bụ ahụmahụ nke onwe na nke ikwu nke dabere n'echiche na ụkpụrụ onye ọ bụla. Ọ bụ ezie na ọ pụrụ ịdị ka ihe mgbaru ọsọ magburu onwe ya na nke a na-achọsi ike nye ihe ka ọtụtụ ná ndị mmadụ, obi ụtọ adịghị adị mfe inweta, ọ bụghịkwa nkwa nke ndụ na-eju afọ na nke na-eju afọ. Kama nke ahụ, ọ pụrụ ịbụ nduzi na-enye aka na nke na-akpali akpali iji duzie omume anyị n'ibi ndụ ezigbo oge, nke nwere ezi uche na nke maara ihe nke na-enye anyị ohere itolite n'ụzọ kwekọrọ n'ụzọ ma ruo n'ikike anyị nwere inwe mmezu zuru oke nke onwe.

V. Mmechi
N'ikpeazụ, obi ụtọ bụ echiche dị mgbagwoju anya na nke nwere ike ịkọwa ma ghọta dị iche site n'otu onye gaa na onye ọzọ. Ọ bụ ezie na akụkọ ihe mere eme nke echiche nke obi ụtọ na-elekwasị anya na nkà ihe ọmụma na echiche, echiche nke oge a, nke nkà mmụta uche dị mma, na-abịakwute isiokwu ahụ site n'echiche dị irè ma tinye ya n'ọrụ, na-enyocha ihe ndị na-emetụta ọnọdụ ọdịmma onwe onye. N'ikpeazụ, obi ụtọ bụ usoro na-aga n'ihu nke nchọpụta onwe onye na mmepe nke onwe nke a pụrụ ịzụlite site na atụmatụ dị iche iche na ihe onwunwe nke onwe.

 

Edemede na ka obi ụtọ dịruru mkpa

 

Enwere ike ịkọwa okwu ahụ bụ "obi ụtọ" n'ọtụtụ ụzọ, ọ pụtakwara ihe dị iche nye onye ọ bụla n'ime anyị. Ọtụtụ ndị na-achọ obi ụtọ n’ihe onwunwe, ebe ndị ọzọ na-achọta ya ná mmekọrịta ha na ndị ha hụrụ n’anya ma ọ bụ n’imezu ihe mgbaru ọsọ onwe onye. Maka m, obi ụtọ abụghị ihe mgbaru ọsọ ọgwụgwụ, kama ọ bụ ụzọ ndụ. Ọ bụ njem nke gụnyere ilekọta ahụ na uche gị, inwe ekele maka ihe ị nwere, na isoro ndị gbara gị gburugburu kerịta ịhụnanya na ọṅụ.

Iji nwee obi ụtọ, ọ dị mkpa ilekọta ahụ anyị. Nke a bụ nanị ebe anyị na anyị ga-anọ mgbe nile, n'ihi ya, anyị aghaghị ịṅa ntị na ya ma hụ ya n'anya. Nri dị mma, mmega ahụ mgbe niile na ihi ụra nke ọma bụ naanị ụfọdụ ihe nwere ike itinye aka n'ọdịmma anụ ahụ anyị. Mgbe ahụ anyị gbasiri ike ma gbasie ike, anyị ga-enwe ike ịnagide nrụgide na ịnụ ụtọ ndụ.

Obi ụtọ abụghị naanị ahụ́ anyị kamakwa ọ gbasara uche anyị. Ọ dị mkpa ịzụlite nkà nchịkwa nchekasị, na-eme ntụgharị uche, ma ṅaa ntị na echiche na mmetụta uche anyị. Mgbe anyị nọ ná nrụgide ma ọ bụ nchegbu, anyị apụghị inwe obi ụtọ. Ya mere, ọ dị mkpa ka anyị chọta ụzọ anyị ga-esi mee ka uche anyị dajụọ ma zuru ike, dị ka ịgụ ihe, ige egwú ma ọ bụ ịgagharị n’ihe ndị e kere eke.

Anyị enweghị ike inwe obi ụtọ ma ọ bụrụ na anyị na ndị gbara anyị gburugburu na-enwe mmekọrịta dị mma na ịhụnanya. Ndị ezinụlọ anyị na ndị enyi anyị bụ ndị na-akwado ma na-aghọta anyị nke ọma, ịhụnanya na ịhụnanya ha nwere ike ime ka anyị nwee obi ụtọ. Tụkwasị na nke ahụ, inyere ndị gbara anyị gburugburu aka na ịbara anyị uru pụrụ inye aka mee ka anyị nwee obi ụtọ. Ọbụna obere omume obiọma nwere ike ime ka mmadụ mụmụọ ọnụ ọchị ma mee mgbanwe ná ndụ ha.

N'ikpeazụ, obi ụtọ bụ echiche nke onwe na nke onwe, nke onye ọ bụla kọwara. Enwere ike ịchọta nke a na ihe ndị dị mfe na ndị a na-atụghị anya ya, dị ka ịgagharị na ogige ntụrụndụ ma ọ bụ mkparịta ụka na onye ị hụrụ n'anya, kamakwa n'oge dị mgbagwoju anya, dị ka imezu ihe mgbaru ọsọ ma ọ bụ imezu ọchịchọ. Mkpa obi ụtọ dị na ndụ anyị dị ukwuu, ebe ọ na-eme ka anyị nwee afọ ojuju na afọ ojuju, ma na-akpali anyị imezu ebumnuche anyị ma na-achọ mgbe niile ụzọ ọhụrụ anyị ga-esi na-ekpori ndụ. Ọ dị mkpa iwepụta oge ịtụgharị uche n'ihe na-ewetara anyị obi ụtọ na ịzụlite oge ndị a na ndụ anyị, n'ihi na ọ bụ naanị mgbe ahụ ka anyị ga-esi bie ndụ zuru oke na nke na-eju afọ.